De Nederlandse vereniging van adviseurs in financiële zekerheid (een brede en grote groep van tussenpersonen) waarschuwden al tegen het invoeren van nieuwe Bedrijfsregeling Brandregres (BBr 2014). “Maatschappelijk onverantwoord.” Zo kwalificeert Adfiz de gevolgen van de wijziging van de brandregresregeling per 1 januari 2014. “Verzekeraars vergroten hun inkomsten bij een mindere dekking van risico’s ten koste van de verzekerden.”

Luide en duidelijke kritiek. Al heel wat flinker en duidelijker dan destijds over de “beleggingsverzekeringen” van 2006 en later. Blijkbaar niet luid en duidelijk genoeg, getuige de lethargie bij de marktpartijen, verzekerden en beleidsmakers.

L’histoire se répète

Ondanks de kritiek van de kenners, gaan de door de schadeverzekeraars gemaakte plannen door. Het blijkt dat verzekeraars, al weer, veel te creatief worden bij het verzinnen van verdien modellen en het creëren van inkomsten. Let wel, het gaat om extra inkomsten voor slechts de verzekeraars. Het  betekent voor de verzekerden  lastenverzwaring. Het Verbond maakt –zo stel ik hieronder-  sluw gebruik van de geboden mogelijkheden. Het afvlakken van de concurrentie en het lijdzaam toezien van het tekortschietende toezicht op de financiële sector, vormt de vruchtbare bodem. Het toezicht op verzekeraars begint weer te lijken op de Roadrunner-tekenfilms: een steeds wanhopiger wordende prairiewolf, die van alles verzint om een loopvogel te vangen, die hem telkens te snel af is. Bijkomend probleem is dat de politiek –ook nu- werkeloos toeziet.

Geschiedenis

De wet geeft brandverzekeraars, diefstal-, storm- en overstromingsverzekeraars daaronder gerekend. het recht van verhaal. Daar hebben zij –vooral vanwege de publieke opinie, altijd beperkt gebruik van gemaakt. De nieuwe regeling verandert dat. Het betekent concreet dat in de sfeer van niet-particulieren, volledig verhaal van de schade op het vermogen van degene die een beroep of bedrijf uitoefent, mogelijk zal zijn.  De nieuwe regeling maakt een einde aan een regeling die in de Tweede Wereldoorlog intellectueel vorm kreeg en kort na de bezetting formeel werd vastgelegd. Om te begrijpen dat al ver voor 1940 brandverzekeraars geen gebruik maakten van de hen bij wet gegeven bevoegdheid, om een uitgekeerde brandschade te verhalen op een aansprakelijke derde, is het ophalen van geschiedenis, essentieel.

Het Dagblad voor Hollands Noorderkwartier (19 januari 1942) schreef onder de kop; Boerderij in Middenmeer verbrand “….Tengevolge van brand en den wind greep het vuur zeer snel om zich heen en tastte het vrijwel plotseling het hele gebouw aan. Enkele landbouwmachines, een tractor en circa 150 hectoliter gedorschte tarwe, werden een prooi der vlammen. De brandspuit Wieringermeer kon weinig anders dan nablusschen. Alles bleek matig verzekerd. Vermoedelijk moet de oorzaak worden gezocht in een poging om de waterleiding te ontdooien”. (De pachter had in dit geval met een benzine soldeerlamp een brongasleiding willen ontdooien, lopende over de zolder van een schuur, onmiddellijk onder het rieten dak. ”Onnodig te zeggen dat het riet vlam vatte en in een ogenblik de boerderij in lichterlaaie stond”).  De Vrije Almaarder van 9 maart 1950 (de gerechtelijke procedure had in de bezettingsjaren en de daarop volgende jaren een traag verloop gekend) besteedde ook aandacht aan de zaak. “Dezer dagen schreven wij over de moeilijkheden die zich in de Wieringermeer op het gebied van assurantie voordeden. Door de Staat/verpachter waren alle boerderijen in de Wieringermeer verzekerd via de Noordhollandsche Brandwaarborg Mij van 1816 te Oudkarspel. Het waren allen nieuwe boerderijen, naar alle eischen gebouwd, ook wat de brandveiligheid betreft. Men mocht dus gunstige schadecijfers verwachten, eerder onder, dan bóven normaal. Helaas werden deze verwachtingen grondig beschaamd en brandden er enige boerderijen per jaar af. Het meest treurige was dat het overgrote deel van deze branden aan eigen onvoorzichtigheid van de pachters te wijten was”. Een ander sprekend voorbeeld waarbij ook  een regres procedure speelde, betrof een pachtster –eveneens uit de Wieringermeer- die lucifers aan haar kinderen had gegeven om vuilnis op het erf te verbranden. Samen met het vuilnis verbrandde ook de boerderij. Men vond dit zó ontoelaatbaar dat gemeend werd een voorbeeld te moeten stellen door de schade te verhalen op de agrariërs.

Dit leidde tot onrust bij veel verzekerden, soms durfden gedupeerden nauwelijks aangifte te doen. Ook werd medewerking aan het brandonderzoek zo veel mogelijk beperkt. De wettelijke aansprakelijkheid verzekeraars deden eveneens een duit in het zakje. Met wervende teksten lieten diverse WA-verzekeraars weten dat bedrijven en particulieren, indien gekozen voor hun verzekeringsproduct, niet behoefden te vrezen voor dergelijk verhaal van schade. De toenmalige concurrentie tussen verzekeraars en zelfs de verschillende verenigingen van verzekeraars, leidde ertoe dat in februari 1953 de Vereniging van Nederlandsche Brandverzekeraars (in navolging van individuele maatschappijen) advertenties plaatsten waarin zij aangaven “Volledige afstand van verhaal op zowel particulieren als bedrijven in acht te nemen”. In 1954, haastte zich de oorspronkelijk buitengesloten vereniging: “Vereeniging van  Brandassuradeuren in Nederland” om met dat initiatief mee te doen. Het afzien van het recht van regres werd regel met de Afstandsverklaring Regres, zoals die in februari 1954 werd gepubliceerd.

In 1984 vonden de verbonden verzekeraars het juist de regeling bij te stellen. Die ruimte was ook aan hen gelaten: de politiek zag geen reden om het verhaalsrecht op dit punt aan te passen. De praktijk zorgde immers niet voor problemen (!). Een voorname reden tot bijstelling was dat er geen eensgezinde opstelling meer van verzekeraars bestond, waardoor (oh gruwel) “de onderlinge concurrentieverhoudingen werden verstoord”. Toentertijd mocht nog openlijk over concurrentie beperking worden gepraat. Ook werd het bezwaarlijk gevonden dat geen regres kon worden genomen op bedrijven die brandgevaarlijke werkzaamheden uitvoerden en die daarom ook niet genoodzaakt werden om extra aandacht aan brandpreventie te besteden. Opmerkelijk genoeg spelen deze argumenten ook de hoofdrol in het besluit om na 31-12-2013 onbeperkt regres te nemen op bijvoorbeeld álle sportverenigingen, vereniging van eigenaars, opvang-, opvoed-, verpleeg- schoolstichtingen, hoewel daar het bedrijfs-  of beroepsmatige karakter van de activiteiten, laat staan enige brandgevaarlijke werkzaamheden, niet direct duidelijk hoeft te zijn.

Tenslotte

Ter illustratie: een verzekerde geeft in 2014 aan een dakdekker opdracht om werkzaamheden in zijn (tegen brandschade verzekerde) boerderij annex  expositieruimte te verrichten. In het betreffende gebouw is de voormalige stal ingericht als een grote expositieruimte. Deze ruimte wordt door de plaatselijke  plattelandsvereniging verhuurd als tentoonstellingsruimte voor een tentoonstelling “Europese Plattelandskunst 2014”. Deze tentoonstelling wordt voor de tiende keer door deze vereniging georganiseerd. Aldus is er sprake van een niet-particulier evenement wat, in het jubileumjaar, kunstwerken ter waarde van  15 miljoen euro bij elkaar brengt. Door de vereniging wordt verzuimd te voldoen aan een veiligheidsclausule die in werking treedt bij het zogenaamde brandgevaarlijk werken. Bovendien wordt door een communicatiefout verzuimd het met aardgas gevulde kunstwerk “Groningen verzakt”  weg te halen bij de plaats waar de dakdekker zijn werkzaamheden uitvoert. In geval de dakdekker tijdens de uitvoering van zijn werkzaamheden een total loss brand veroorzaakt,  heeft de verzekerde der opstal op de dakdekker een vordering uit hoofde van wanprestatie (zie artikel 6:74 BW). Bij een regresactie op contractuele grondslag onder de BBr 2014 behoeft de brandverzekeraar, die door betaling van de opstalschade (onder meer) in die contractuele rechten is getreden, niet aan te tonen dat de dakdekker onzorgvuldig heeft gehandeld. De verzekeraar van de kunstcollectie heeft mogelijk ook een regresactie op wettelijke grondslag jegens de vereniging en haar bestuurders. Zou deze actie slagen dan zijn het feitelijk de individuele bestuursleden der vereniging die de miljoenen schade aan de kunstvoorwerpen in zijn geheel hebben te betalen.

Alleen al in de eerste helft van 2013  hebben 75 branden plaatsgevonden met een schadebedrag van EUR 1 miljoen of meer, waarbij de grootste brand een geraamd schadebedrag heeft van EUR 50 miljoen. Dit illustreert dat een schadeveroorzakend bedrijf – door afschaffing van de bovengrens – met een rekening geconfronteerd kan worden die de (oude) regreslimiet van EUR 500.000,-aanzienlijk kan overstijgen. Waardoor bij bedrijven ongetwijfeld de behoefte zal bestaan om de verzekerde som onder hun AVB-polis op te hogen. Zij dienen zich daarbij te realiseren dat onder de nieuwe regres-regeling aansprakelijkheid kan bestaan indien er geen onzorgvuldig handelen in het spel is geweest. Stel dat een aantal van 400.000 “bedrijven” hun polis à raison van 100 euro per overeenkomst zouden verhogen, om het kwade individuele risico te ontlopen, dat zij boven de verzekerde EUR 500.000,– aangesproken kunnen worden. Dan betekent dit een extra premie-omzet aan de zijde van de AVB verzekeraars van EUR 40.000.000,– per jaar. Daartegenover staat geen extra risico (te verwachten is immers een hogere preventiebereidheid) maar wel extra mogelijkheden van regres! De ware definitie van een tweesnijdend zwaard, maar ook de mogelijke komst van het woord woekerregres?

Mr.E. Horssius

Het bericht In de greep van het Verbond van Verzekeraars verscheen eerst op Klachten over een verzekering? Meld het verzekeringsklachten.nl.